مرجع تخصصی آب و فاضلاب

همانگونه كه تنفس هوا امری بدیهی است مصرف آب هم نیاز حیاتی است . سابقا تصور می شد منابع آب نامحدودند ، اما امروزه حتی كشورهای پیشرفته ، محدودیت منابع آبی را درك نموده اند. آب كیمیاترین منابع موجود در جهان است و از اساسی ترین الزامات فعالیتهای بشری محسوب می شود و اهمیت زیست محیطی آن را نمی توان نادیده انگاشت. متاسفانه فعالیت های بشری موجبات تنزل كمی و كیفی منابع آب را فراهم ساخته است. پیش بینی های تكان دهنده به مدد آمار، وضعیت منابع آب جهان را بسیار مخاطره آمیز نشان می دهد . سیاره زمین ( سیاره آب منظومه شمسی ) با كمبود آب روبرو شده است .فعالیتهای مخرب و استفاده نا كار آمد منابع آب و در كنار آن افزایش جمعیت و افزایش تقاضای آب منابع آب را در چند دهه اخیر به شدت محدود نموده است.سازمان ملل اظهار می دارد كمبود منابع آب سبب كاهش زمین های كشاورزی گردیده است و تولید مواد غذایی در دهه های اخیر به شدت مخاطره آمیزمی نماید .كمبود منابع آب به عنوان تهدیدی جدی برای حیات بشر مطرح است . تغییرات آب و هوایی و كاهش جنگل های بارانی ، كاهش ضخامت لایه ازن همه و همه كمبود آب را تشدید می كنند.كمبود آب اثرات جانبی و غیر مستقیم نیز دارد.نظیرافزایش فقر و گرسنگی ، تخریب اكوسیستم ، بیابان زایی ، تغییرات آب و هوا و حتی صلح جهانی را مورد تهدید قرار می دهد . جهان امروز می بایستی با مشاركت دولت ها و بخش خصوصی در یافتن یك راه حل فوری و اضطراری برای پاسخگویی به بحران آب قدم های جدی تری بردارد.بررسی آماری میزان مصرف آب ، وضعیت آب در جهان را روشن تر می سازد. به طور میانگین در سطح جهانی آب شرب و بهداشت ۱۰ درصد مصارف را تشكیل می دهند و فعالیتهای صنعتی ، تفریحی و تجاری و سایر حدود ۲۰ درصد و كشاورزی به تنهایی ۷۰ درصد منابع آب را مصرف می نماید . در برخی از كشورها به ویژه كشورهای آفریقایی در مناطق صحرایی و ساحل آفریقا ۹۰ درصد منابع آب صرف كشاورزی می گردد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

كل آب موجود در كره زمین ۱۳۸۶ میلیون كیلومتر مكعب است، كه در سه لایه : اتمسفر (بالای زمین ) ، بیوسفر یا زیست كره (روی زمین) ، لیتوسفر یا سنگ كره (زیرزمین) ، دیده می شود.
اتمسفر: در لایه بالایی یا اتمسفر، ابرها، جلوه وجود آب هستند. این آب ناشی از حركت رطوبت ، تراكم و تبرید است . آب به صورت رطوبت حتی در هوای صاف و بدون ابر هم وجود دارد كه به علت تبخیر از لایه سطحی اقیانوس ها سطح خاك و تبخیر تعریق گیاهان بدست می آید.۹۰% از تبخیر جهان تنها از سطح اقیانوس ها صورت می گیرد جنگلهای جهان حدود ۸% از رطوبت را به وجود آورده و بقیه از سایر سطوح حاصل می شود. این چرخه ، مداوم ادامه دارد و حجم آن ثابت است .آبهای موجود در اتمسفر را معادل ۱۲ هزار و ۹۰۰ كیلومترمكعب تخمین زده اند كه معادل یك هزارم كل آب موجود در جهان است. این مقدار آب اگر به یك باره فرو ریزد می تواند كل سطح كره زمین، كه حدود ۵۱۶ میلیارد كیلومتر مربع است را در یك لایه به ارتفاع ۵/۲ سانتیمتری، بپوشاند.
روی كره یا آب های سطحی:
آبهای سطحی دنیا حدود یازده میلیون و ۶۳۰ هزار كیلومتر مكعب است . حجم آبهای شیرین كره زمین معادل ۳۵۰۳۰ هزار كیلومتر مكعب بوده كه ۲ هزار و ۱۲۰ كیلومتر آن در رودخانه ها جاری و ۱۰۲ هزار كیلومتر مكعب آن در دریاچه ها و باتلاق های محصور در خشكی ها هستند. ۲ درصد از این آب ها تنها در یك دریاچه به نام بایكال و ۲۰ درصد در دریاچه های ۳گانه آمریكا، هورون، میشیگان ، سوپریور و بقیه در دریاچه های پراكنده جهان در فنلاند، روسیه، سوئد، آلمان، سوئیس ، آفریقا و ... پراكنده اند. سهم ایران برای دریاچه های بختگان با وسعت با وسعت ۶۱۰ كیلومتر مربع فقط معادل ۹۱۵% كیلومتر مكعب ، برای دریاچه های گهر ۶ هزارم كیلومترمكعب، دریاچه تار ۷ هزارم كیلومترمكعب و دریاچه ارومیه ۵۰ كیلومترمكعب است.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

اگر فیلم «آقای هالو» را دیده باشید حتماً بیابانهایی که هنرپیشه اصلی فیلم قصد خریداری آن را داشت را به خاطر دارید، که الآن بخشهایی از همین سرزمینی شده که من و تو در حال حاضر، نشسته ایم، کار می کنیم، درس می خوانیم و در نهایت زندگی می کنیم، در قوطی کبریتهایی که هم اکنون جای خود را به آن زمینهای وسیع داده. اما تهران سه دهه پیش کجا و الآن کجا؟ رشد بی رویه جمعیت به دلیل مهاجرت به تهران و در پی آن ناهمگونی فرهنگی و عدم برنامه ریزی صحیح و دهها مورد دیگر کلان شهر تهران را با مشکلات فراوان روبرو ساخته است.
تهران برخلاف اغلب شهرهای بزرگ دنیا در کنار رودخانه به وجود نیامده به همین دلیل بخشی ازآب موردنیاز از نقاط دوردست و رودخانه های اطراف تأمین و منتقل می شود تا سال ۱۳۰۶ آب شهر توسط ۲۶ رشته قنات با مجموع آبدهی حدود ۷۰۰ لیتر در ثانیه تأمین می شد. دراین سال عملیات احداث کانال انتقال آب رودخانه کرج به تهران آغاز شد. این کانال که ۵۳ کیلومتر طول داشت و آب را از روستای بیلقان کرج به جمشید آباد تهران منتقل می کرد طی ۴ سال احداث شد و با توجه به اینکه ۲۰ کیلومتر از این کانال سرپوشیده و بقیه روباز بود لذا احتمال آلودگی و تلف شدن آب وجود داشت. از طریق این کانال مقدار ۵۳ سنگ به عنوان حق آبه و مقداری هم به عنوان سهمیه نه هشتادو چهارم به آب تهران افزوده شد و به این ترتیب جمعاً قریب به یکصد سنگ (حدود ۱۶۰۰ لیتر در ثانیه) آب توسط جویها در شهر توزیع و به آب انبارهای منازل انتقال می یافت.
در سال ۱۳۲۹ طرح اولیه لوله کشی تهران برای جمعیتی معادل نهصدهزار نفر به مرحله اجرا درآمد و دو خط لوله فولادی به قطر ۴۰ اینچ و با ظرفیت ۲۴۲ هزار مترمکعب در شبانه روز برای انتقال آب از آبگیر بیلقان به اولین تصفیه خانه تهران (جلالیه ) درنظر گرفته شد.بهره برداری از خط اول خطوط لوله فولادی و تصفیه خانه جلالیه در سال ۱۳۳۴ آغاز شد. همچنین درسال ۱۳۳۳ به منظور مهار بارشهای آسمانی ، مطالعات ساخت سد امیرکبیر در ۴۰کیلومتری شمال غربی تهران (از آبگیر خرسنگ کوه) درحوالی کیلومتر ۲۳ جاده کرج به چالوس نزدیک به روستای واریان آغاز شد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

جایگاه اقتصاد آب

شبکه آب و فاضلاب کشور هر سال به ده هزار کیلومتر بازسازی نیاز دارد و همچنین ۲۷ هزار کیلومتر شبکه فاضلاب در حال از بین رفتن است که نیاز به تعمیر و نگهداری دارد.
به‌راستی برای حفظ و نگهداری و استفاده اصولی از آب چه کرده‌ایم و چه می‌خواهیم انجام دهیم؟ شهر تهران نزدیک به ۹۲۰۰ کیلومتر شبکه دارد که هر سال باید حداقل چهارصد کیلومتر آن بازسازی شود. با توجه به اینکه سال‌ها است این حرکت به تأخیر افتاده در حقیقت نیمی از این شبکه نیاز به تعمیر و بازسازی دارد.
● چه برنامه و هدفی برای نجات آب داریم؟
با توجه به بحران‌های خشکسالی در چند ساله اخیر، اهمیت عرضه تقاضا و نگهداری آب برای کلیه دست‌اندرکاران روشن گردیده است ولی تا رسیدن به سر منزل مقصود فاضله بسیار است. الگوبرداری غلط از روش‌های کشورهای صنعتی بدون توجه به شرایط اقلیمی ما را سر در گم کرده و به بیراهه خواهد برد.
شرکت‌های آب و فاضلاب با توجه به مشکلات عمده‌ای که از نظر کمیت و کیفیت آب دارند با حجم ثابت آب در حوضه‌های آبریز مواجه هستند و جهت تأمین و توزیع آب با ضرر و زیان عمده‌ای مواجه گردیده‌اند و با تصمیمات اشتباه برخی از مدیران دامنه اشتباهات وسیع‌تر شده و این شرکت‌ها با بحران‌های اقتصادی روبه‌رو هستند.
اقتصاد آب کمیت و کیفیت مدیریت آب را به یکدیگر پیوند می‌دهد و باعث به چالش کشیدن سیاستگذاری‌هائی که بر روی منابع آب و مدیریت تقاضا و مصرف وجود دارد و چگونگی تخصیص و توزیع اصولی آن را فراهم می‌کند، می‌شود.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

ضرورت تغییر در قوانین و مقررات آب

در هر كشور قوانین و مقررات آب با توجه به سیستم های متفاوت حقوقی و شرایط جغرافیایی ، مذهبی ، عادات، آداب و رسوم و مقتضیات ویژه آن به وجود آمده است. الگو برداری و استفاده از تجارب دیگر كشورها منوط به تطبیق نیازمندی های خاص خود در این خصوص می باشد كه نباید نادیده گرفته شود.منتسكیو دانشمند فرانسوی در این رابطه می گوید: قوانین سیاسی و مدنی باید در همان كشوری كه وضع می گردد به موقع اجرا گذارده شود، زیرا اگر قوانین یك كشور را برای كشور دیگری به اجرا گذاریم باید یك انطباق واقعی با خصوصیات و نیازمندی های كشور دوم وجود داشته باشد.بر پایه همین ملاحظات است كه استفاده از یك قانون كلی و جهان شمول نمی تواند به عنوان یك نمونه به مورد اجرا گذارده شود زیرا تجربیاتی كه در یك كشور مفید و مطلوب است، برای دیگر كشورها بدون توجه به نیازمندی های محل، آداب و رسوم ،‌شرایطی اقلیمی، جغرافیایی و مذهبی آنان مطلوب نخواهد بود.
ضرورت وضع قانون منطبق با ازدیاد نیازمندیها:
در گذشته درخواست و احتیاج مصرف آب نسبت به آبی كه عرضه می شد خیلی كمتر بود. از این رو اگر مجازات یا تخلفی هم صورت می گرفت شامل حال افرادی می شد كه به مصارف آب و تاسیسات دیگری خسارت وارد می كردند یا اینكه مقررات این مصارف و تاسیسات را زیر پا می گذاشتند. در چنین موقعیتی صرفنظر از این كه با یك مدیریت اجرایی مصارف را تحت نظر درآورند، قوانین و مقررات آب صرفا به منظور تشویق مصرف كنندگان ایجاد می شد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

روش های مقابله با بحران آب

روش های مقابله با بحران آب بحران حادثه ایست که به طور طبیعی ویا به وسیله بشر، به طور ناگهانی ویا به صورت فزاینده به وجود آید که برای برطرف کردن آن نیاز به اقدامات اضطراری، اساسی و فوق العاده می باشد.
●شرایط پس از وقوع بحران
• اوضاع پس از حوادث غیر مترقبه واقعاً پیچیده است، پس از حادثه جامعه با انبوهی از مشکلات روبرو است و نیاز به اتخاذ تصمیمات فوری دارد و چنانچه تصمیمات صحیح نباشد نه تنها موجب التیام دردهای مردم نشده بلکه عوارض و مشکلات اجتماعی در پی خواهد داشت عمده ترین شرایط پس از حوادث غیر مترقبه عبارتند از:
• فشار های اجتماعی و سیاسی
• پیچیدگی اوضاع
• کمبود اطلاعات و عدم اطمینان از صحت داده ها
• بلاتکلیفی در اختیار سازمان های درگیر
• شتاب در تصمیم گیری و اجرای اقدامات لازم جهت بازگشت به وضعیت عادی
‌●تعریف واکنش بحران:
• واکنش یا عکس العمل بحران عبارتست از مجموعه عملیاتی که به وسیله ی سازمان های دولتی، خصوصی و مردمی در مقابله با بحران جهت تقلیل خسارت و ضایعات، عادی سازی شرایط و باز گرداندن به حالت قبل از بحران انجام می گیرد و این عملیات ممکن است با هشدار عامل تهدید کننده و یا بدون هشدار آغاز گردد.
• اجرای عملیات در شرایط بحران همواره با ریسک زیاد می باشد وافراد درگیر با شرایط بحرانی در معرض انواع خطرها قرار دارند. لذا دقت، اعتمادبه نفس با آرامش، تحمل سختی ها و شهامت لازمه ی عضویت در تیم های عملیاتی کمیته ی بحران می باشد.

مرجع تخصصی آب و فاضلاب

آلودگى آب و خطرات ناشی از آن

آب به مفهوم شيميائى هرگز خالص نيست و انواع ناخالصى‌ها را چه به‌صورت تعليق يا حل شده دارد. اين ناخالصى‌ها عبارتند از گازهاى حل‌شده (مانند هيدروژن سولفيد، کربن دى‌اکسيد، آمونياک و ازت)، مواد معدنى حل شده در آب (مانند نمک‌هاى کلسيم و منيزيوم و سديم)؛ ناخالصى‌هاى معلق (مانند خاک‌رس، شن، گل، لجن) و گياهان و جانوران ريزبيني. ناخالصى‌هاى ناميرده انواع طبيعي گرفته شده از جوّ، حوزه‌ٔ آبخيز و خاک مى‌باشند. جنبهٔ وخيم‌تر آلودگى آب ناشى از کارهاى آدمي، مانند شهرنشينى و صنعتى‌شدن است.
خطرات شیمیائی آلودگی آب
خطرهای زیست‌شناختی آلودگی آب
انواع آلودگى آب
الف- گندآب که عوامل زندهٔ بيمارى‌زا و مواد آلى تجزيه نشدنى دارد
ب- زباله‌هاى صنعتى و بازرگاني، که عوامل سمّى از املاح معدنى گرفته تا ترکيبات شيميائى آلى پيچيدهٔ صناعى هستند
ج- آلاينده‌هاى کشاورزي، شامل کودها و آفت‌کش‌ها
د- آلاينده‌هاى فيزيکى مانند گرما (آلودگى گرمائي) و مواد پرتوزا

مرجع تخصصی آب و فاضلاب